دعا درماني

مقدمه
امروزه در سراسر جهان شاهد ظهور و توسعه بسياري از روش هاي درماني طب مکمل در يک ديد کل نگر  نسبت به جسم ، ذهن ، روان و روح انسان هستيم. اين ديدگاه در سال هاي اخير از پذيرش بالايي برخوردار گشته است .
برخي از دانشمندان ، با انجام مطالعات علمي، در پي يافتن شواهدي مبني بر تاثير دعا بر سلامت جسمي و روحي انسان مي باشند. اگر چه ما مسلمانان که به قدرت و تاثير دعا اعتقاد داريم، از ارائه اين گونه شواهد بي نياز هستيم، اما پرداختن به نتايج برخي از اين تحقيقات، خالي از لطف نخواهد بود.
معنی دعا :
دعا یعنی صدا زدن و مدد خواستن در حل مشکلات خود از خداوند متعال . دعا کردن یکی از بهترین اعمالی است که هم خداوند کریم در قرآن و هم پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله ) و امامان معصوم ( علیه السلام ) سفارش بسیار نموده اند .

آیات قرآن کریم درباره دعا کردن

۱ – در سوره اعراف آیات بسیاری در تاکید به دعا کردن و چگونه دعا کردن آمده است از جمله: برای خدا نامهای نیک است ، پس او را به وسیله آنها بخوانید و دعا کنید . … ( آیۀ ۱۸۰ ) … خدا را از روی اخلاص بخوانید . (آیۀ۲۸)  — خدای خود را به تضرع و به صدای آهسته بخوانید . … ( آیۀ  55 ) . خدای خود را با تضرع و نهانی و بی آنکه آواز بر کشی در دل خود صبح و شام یاد کن و از غافلان مباش ( آیۀ ۲۰۵ ) . این همه از آیات خداست که شاید خدا را یاد آرید . ( آیۀ ۲۶ )
۲ – در سوره غافر ( آیۀ ۶۰ ) چنین آمده :  …خدای شما فرمود ، مرا بخوانید تا دعای شما را مستجاب کنم …       ( … اُدعُونی استجب لکُم … )
۳ – در سوره انعام ( آ یۀ ۵۲ ) آمده : .. ای پیامبر نباید آنها را که هر صبح و شام خدا را می خوانند از پیش خود برانی .
۴ – در سوره فرقان ( آیۀ ۷۷ ) آمده : ای رسول من بگو اگر دعای شما نبود ، خدا به شما چه توجهی داشت    .      ( قُل ما یعبوًا بکُم ربّی لو لاُ  دُعآوُکُم … )

سخنان ائمۀ معصومین ( علیه السلام ) درباره دعا
شفا جستن از قرآن کریم ، توسل بر نامهای خداوند و دعا بر درگاه او برای رهایی از آلودگی ها ، حل بحرانها و مشکلات روحی ،  روانی و درمان دردهای جسمی توسط پیامبر گرامی اسلام( ص) و ائمه ( ع) بارها تاکید شده است . خداوند بلند مرتبه نیز مشتاق دعای ماست، چنانکه می‌توان انسانیت و ارزش انسان را به دعا و ارتباط وی با خالقش دانست. (۱)
رسول اکرم ( صلی الله علیه وآله ) می فرمایند : دعا حربه مومن است برای دفع دشمنان و عمود دین است، که به آن دین مومن بر پاست ونور آسمان و زمین است . ( ۲ )
ودر منبعی دیگراز قول ایشان آمده : ناتوان ترین مردم کسی است که از دعا کردن ناتوان باشد . ( مشکاة الانوار )
و همچنین در جایی دیگر فرموده اند : کسی که به دعا توفیق یابد بدبختی ندارد و وقتی خدا توفیق خود را برای دعا فراهم نمود علامت آنست که درهای رحمت را بر روی او گشوده است . (وسائل الشیعه )
و همچنین می فرمایند : هر مسلمانی که دعا کند ودعا بخواند البته در غیر قطع رحم و گناه ، حتمأ یکی ازسه نعمت به او داده خواهد شد :
۱- خواسته اش را بزودی برآورد .
۲- ذخیره آخرتش قرار دهد .
۳- پیشامد ناگواری را از او دور کند .
یاران گفتند اگر چنین است فراوان دعا کنیم . فرمودند : فراوان دعا کنید .
در روایات اسلامی از دعا به عنوان سپر و سلاح یاد شـده است.
رسـول گـرامـی اسـلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرماید: « دعا سلاح مومن است.»
حضرت علی(علیه‌السلام) می‌فرماید: « دعا سپر مومن اسـت».
حضرت امام صادق (علیه السلام) فرمود: هر که را خوش آید و خواهان است که دعایش در حال سختی به اجابت رسد، باید در حال راحتی و آسایش بسیار دعا کند. ونیز آن حضرت فرمود: هر که از بلایی بترسد که به او رسد و پیش از رسیدن آن بلا درباره برطرف شدن آن دعا کند، خدای عزوجل هرگز آن بلا را به او ننمایاند.  همچنین می فرماید: “بر تو باد به دعا کردن که داروی هر دردی است”.(۳)
امام سجاد(علیه‌السلام) عشق به معبود را آرام بخش دلها و شفابخش دردها می‌داند و می‌گوید:
« ؛ تـویـی مقصودم… مناجات با تو فرح و آرامش خاطر من و دوای مرض و شفای قلب سوزانم.» (۴)

در حدیثی از قول امام سجاد علیه السلام چنین نقل شده : دعای مومن یکی از سه اثر را دارد : یا برای او پس انداز و ذخیره آخرت است ، یا در دنیا برآورده می شود ، یا بلایی را از وی رفع میکند .( ۵)
رهنمود های امام راحل درباره دعا
امام خمینی(ره) در رفع شبهه ای که در مورد دعا طرح شده بود فرمود: “هیچ منافاتی بین به کار بستن اسباب طبیعت و رفتن پیش اطبا و کارمندان این جریانِ محکم طبیعت، با توسل به خدای عالم و طبیعت نیست، زیرا که جریان طبیعت نیز از مظاهر قدرت حق تعالی است و خدا است که به هر دارویی خاصیتی داده است. مگر آثاری که در داروی داروخانه ها می بینیم، از خودِ آن ها است. این آثاری است که خدای قادر عالم به این داروها داده است”.
دعا انسان را به عدم وابستگی به تعلقات مادی سـوق می‌دهد و همین امر در مهار بسیاری از مشکلات روحی که ناشی از حـرص و دل بـسـتگی به دنیا است, موثر است . بر این اساس امام راحـل(ره) در سـخـنـان خـود به نقش مهم دعا در تقویت روح انسان اشـاره می‌کـردنـد و می‌فرمودند:
«این دعاها است که به تعبیر بـعـضـی از مـشـایخ ما قرآن صاعدند. می‌فرمودند که: قرآن, قرآن نـازل اسـت؛ آمـده اسـت به طرف پایین و دعا از پایین به بالا می‌رود, ایـن قـرآن صـاعد است… این ادعیه با یک زبان خاصی که در دعـاها هست, اینها این انسان را دستش را می‌گیرد و می‌بردش به بـالا, آن بـالایی که من و شما نمی‌توانیم بفهمیم, اهلش هستند… این دعاهایی که در ماه‌ها هست, در روزها هست, خصوصا در ماه رجب و شـعبان و ماه مبارک رمضان, این‌ها انسان را هم چو تقویت روحی می‌کـند و هم چو راه را برای انسان باز می‌کند و نورافکن است, بـرای ایـن کـه این بشر را از این ظلمت‌ها بیرون بیاورد و وارد نور بکند که معجزه آسا است.)(  6)
نظر دانشمندان درباره دعا
اگر چه دعا درماني‌براي‌مسلمانان‌بسيار قابل‌لمس‌تر است‌و‌در آموزه‌هاي‌ديني آنان‌به‌توسل‌و توكل‌الهي‌بسیار تاكيد شده. اما محققان‌در غرب و شرق كه‌به‌دوري‌مردم‌جوامع به اصطلاح مدرن از دعا و معنويت‌واقفند ، به‌تازگي‌به‌تحقيق‌در اين‌باره‌علاقمند گشته و اقدام به معرفی انواع معنویت درمانی نموده اند .
در سال‏هاى اخير مراكز تحقيقاتى مهمى در جهان تأسيس شده كه دستور كار آنها بررسى ارتباط بين دعا و سلامتى ، یا مذهب وسلامتی است  و تاكنون صدها مطالعه در اين زمينه انجام شده که نتايج همه اين بررسى‏ها بر يك امر واحد اشاره مى‏كند و آن این است که  :   «ميزان‏ ابتلاء به بیماری ها و مرگ در افراد با ايمان كمتر از سايرين است و لذا اين افراد سلامتى جسمى، روانى و اجتماعى و همچنين، طول عمر و رضايت بيشترى از زندگى دارند.»
دکترویکتورفرانکل روانشناس آلمانی می گوید : این رنج و درد نیست که باعث ناراحتی و اندوه ما می شود بلکه فقدان معنا در زندگی باعث ناراحتی ماست  . وی بنیانگذار جدیدترین مکتب روان شناسی، بنام معنا درمانی یا (لوگو تراپی= logo therapy ) است .(۷)  محققين به اين نتيجه رسيده‏اند كه اصول مشتركى در دستورات مذهبى اديان عمده جهان وجود دارد كه از سلامتى پيروان آن‏ها محافظت مى‏كند . این اصول مشترک ریشه در معنویت دارد . معنويت  عبارت از اعتقاد به خداوند و يا قدرت برترو یا هدفی والا در زندگی است  . در طب معنوي تلاش مي شود از طرق مختلفي قدرت دفاع بيمار و اعتماد به نفس او را افزوده و به کنار آمدن او با مشکلات و بيماريهاي مزمن کمک نمايند. یکی از این روشها ، دعا می باشد که باعث آرامش و اطمینان مي گردد .

از شاخصه‏های مهم سلامت روان، کیفیت صحیح ارتباط با چهار عامل محرک و حرکت آفرین است که ایجاد خلل ارتباط با این چهار عامل، حیات انسانی و سلامت روان او را به خطر می‏اندازد.
۱) ارتباط با خدا؛
۲) ارتباط انسان با دیگران؛
۳) ارتباط انسان با طبیعت؛
۴) ارتباط انسان با خویشتن خویش.
— تحقيقات‌نشان‌مي‌دهد دعا خواندن‌و ذكر گفتن‌فشار خون‌را پايين‌مي‌آورد، ضربان‌قلب‌را آرام‌مي كند و از بيماري هاي‌مرتبط با سامانه‌دفاعي‌بدن‌پيشگيري‌مي‌كند. بيماري‌هايي‌همچون‌ديابت‌، بسياري‌از بيماريهاي‌پوست‌و مو ، برخي‌از بيماري‌هاي‌كليوي‌و ريوي‌و برخي‌بيماري‌هاي‌عفوني‌به‌شدت‌تحت‌تاثير سامانه‌دفاعي‌بدن‌هستند كه‌دعا درماني‌از تعداد موارد و شدت‌اين‌نوع‌بيماري‌ها در بدن‌ما مي‌كاهد. ‌دعا حتي‌مي‌تواند در جراحي‌ها، به‌بهبودي‌زودتر بيماران‌و كاهش‌مقدار آنتي‌بيوتيك‌مورد نياز پس‌از عمل‌منجر شود.
همچنين‌در پزشكي‌مدرن‌امروز در تحقيقات‌متعدد ثابت‌شده‌است‌که دعا ، در درمان‌بيماران‌اعصاب‌و روان‌و ‌پيشگيري‌از اين‌بيماري‌ها كه‌در عصر حاضر شيوع‌زيادي‌يافته‌است‌تاثير به‌ سزايي‌دارد.
— دکتر رندولف بايرد در بيمارستان عمومي شهر سان فرانسيسکو تحقيق جالبي انجام داده است. وي ۳۹۳ بيمار را که در بخش مراقبت هاي قلبي بيمارستان بستري بوده اند در دو گروه قرار داد. در يک گروه به طور مرتب توسط افرادي خاص به عنوان دعا کننده، دعا مي شد و براي گروه دوم هيچگونه دعايي انجام نمي شد. هر دو گروه درمانهاي دارويي را به صورت مشابه دريافت مي کردند و از نظر سن، جنس، ميزان ابتلا به بيماري انسداد شرايين قلبي و… يکسان بودند.. ده ماه بعد نتايج شگفت انگيزي به دست آمد. بيماراني که برايشان دعا شده بود ۵ برابر کمتر از بيماران دعا نشده به آنتي بيوتيک نياز پيدا کرده بودند. ۲٫۵ برابر کمتر از بيماران دعا نشده دچار انسداد عروق قلب شده بودند و ميزان ايست قلبي در بيماران دعا شده کمتر بود.
—   دكتر دتلولينك استاد روان شناسي عصبي در دانشگاه بن آلمان و متخصص اختلالات و بي نظمي درخواب معتقد است كه به وسيله دعا و نيايش قبل از خواب افراد مبتلا به كابوسهاي مستمر شبانه مي توانند كنترل خواب خود را دردست گرفته و كابوس تلخ خود را به روياي شيرين مبدل كنند. به گفته دكتر لينك خواندن منظم دعا قبل از خواب مي تواند از طريق زدودن افكار پليد و ناپاك از ذهن به رهايي افرادي كه از كابوسهاي وحشتناك رنج مي برند، كمك بزرگي بكند. به گفته اين دانشمند آلماني، شماري از بيماران مستاصل وي با استفاده از اين روش دعا درماني موفق شده اند تا سلامتي نسبي و خواب راحت خود را مجددا بازيابند.
—  دکتر هوبرت بنسون نیز در کنفرانس ارزش هاي درماني دعا اعلام کرد :  دعا خواندن مغز را بکار مي اندازد، عوارض ايدز را کاهش مي دهد ، از فشار خون مي کاهد ، نازايي را درمان مي کند. ….تکرار دعاها باعث کاهش ميزان تنفس و فعاليت موجي مغز مي شود و گاهي چنان قدرت درماني دارد که نياز به عمل جراحي يا درمان پر هزينه دارويي را از بين مي برد.
—  يک دانشمند ژاپني، به نام دکتر ( ماسارو ایموتو  ) تحقیقات گسترده ای بر روی آب ، به‌وسيله فيزيک کوانتومي انجام داده ، و تاثیرات خارق‌العاده‌ي نيروي فکر و انديشه، الفاظ و کلمات، احساسات، دعا، و انواع صداها را بررسیکرده است . طبق اين کشفيات، نه‌تنها ما مي‌توانيم بسیاری از مشکلاتمان را از طريق اين نيروها، به ‌خصوص نيروهاي معنوي و الهي، برطرف کنيم؛ بلکه مي‌توانيم بر ديگران و محيط پيرامونمان اثر گذاشته و زندگيمان را بهتر و شيرين‌تر کنيم. (۸)   در ایران هم دختر خانمی بنام (حمیده بی طرف) با اسما ءالهی و با خواندن قرآن ، این آزمایش را انجام میدهد و در جشنواره خوارزمی موفق به کسب رتبه میشود .
دکتر ایموتو این پروژه را با نام ( ۹۹ نام خدا در اسلام ) دارند ادامه میدهند.
نقل قول مستقیم مطلبی از سایت آقای ماسارو ایموتو:
That project is the 99 names of God in Islam. We are hoping to create a photograph book of crystals showing 99 different names of God. Below is a sample of how it looks like. There are 99 of those and we spend two years going through all of them. We formally asked Masaya to edit the design and hopefully the book will be ready within this year. With this I will debut my work in the Islamic world. I feel the increasing need to keep myself physically healthy for this.

ترجمه: این پروژه در اسلام “۹۹ نام خدا” نامیده می شود. ما امیدواریم كه یك كتاب تصویری از كریستال ها چاپ كنیم كه ۹۹ تا از اسامی خدا را نشان می دهند، شكل زیر نمونه ای از این است كه این كریستال ها چطور به نظر می آیند. از این كریستال ها ۹۹ تا وجود دارند و ما ۲ سال از وقتمان را صرف جمع كردن آنها كردیم ، ما به طور رسمی از “ماسایا” درخواست كردیم كه این طرح ها را دوباره تصحیح كند و ما امیدواریم كه این كار تا آخر سال به اتمام برسد. با این امر من اولین كار خود در دنیای اسلام را به انجام خواهم رساند. فكر كنم نیاز دارم خودم را از لحاظ جسمی سالم نگه دارم تا بتوانم این كار را به اتمام برسانم.    (14)
— پیر کوری برنده جایزه نوبل میگوید : همۀ علو م و تحقیقات و دعا برای آنست که خدا رازهای  ابدی اش را بر ما آشکار کند . خداوند رازهایی دارد و فقط زمانی پرده از آنها بر میدارد که انسان مشتاقانه در جستجوی گشودن انها باشد . (۹)
—    الكسيس كارل ، فيزيولوژيست مشهور در اين باره مي‌گويد: «دعا و نماز قوي‌ترين نيرويي است كه انسان‌ها مي‌توانند ايجاد كنند؛‌نيرويي است كه چون قوة‌جاذبة‌زمين،‌وجود حقيقي دارد. از راه دعا، بشر مي‌كوشد نيروي محدود خود را با متوسّل شدن به منبع نامحدودي چون خدا افزايش دهد. هنگام دعا،‌خود را به قوّة محركة پايان ناپذيري كه تمام كائنات را به هم پيوسته است،‌متصل مي‌کند و از او قدرت مي گیرد. آثار دعا و نيايش در فعاليت‌هاي مغزي انسان يك نوع شكفتگي و انبساط باطني و گاه قهرماني و دلاوري را تحريك مي‌كند . » (۱۰)
پژوهش ها نشان داده اند؛ دعا و نيايش و نيروي شفابخش حاصل از آن موجب جلوگيري از رشد سلول هاي سرطاني، حفاظت از گلبول هاي قرمز خون، تغيير حالت شيميايي خون و افزايش اکسيژن رساني توسط خون به اندام ها و نيز بهبود سريع تر زخم ها و جراحات پوستي مي گردد.
مطالعاتي که در زمينه ي دعا درماني از راه دور بر روي افراد مبتلا به بيماري هاي قلبي، پُرفشاري خون، بيماري هاي ايدز وسرطان انجام گرفته نيز نشان دهنده ي تاثير مثبت دعا در سلامتي اين افراد است.
مطالعات همچنين حاکي از تاثير دعا از راه دور بر رشد ميکروارگانيسم ها مي باشد. دعا داراي قابليت مقابله با بيماري هاي مسري نيز هست. در صورتي که دعا قادر به ايجاد تغييرات ژنتيکي در باکتري ها باشد، به طور مسلم در مورد انسان نيز اين امکان وجود دارد و در اين صورت ما به ژنومي که با آن متولد مي شويم، محدود نخواهيم بود. برخي از دانشمندان نيز مواردي را ارائه داده اند که نشان مي دهد عواطف و هيجانات انسان بر الگوي DNA (ماده ژنتيکي) وي تاثير گذار است.
—  جک استاکي ” Jack – Stucki ” که يکي از پژوهشگران در زمينه دعا درماني است، تاثير دعا بر ميدان هاي الکترومغناطيسي بدن را بررسي نمود . او در اين مطالعه، ميزان فعاليت الکتريکي در مغز و سطح بدن افراد را در آزمايشگاه خود واقع در ايالت کلرادو اندازه گيري مي کرد. حدود ۱۰۰۰ مايل آن طرف تر در کاليفرنيا، گروه هاي معنوي براي تعدادي از اين افراد دعا مي کردند. نتيجه ي اين مطالعه نشان داد که بين ميزان فعاليت الکتريکي در بدن افرادي که براي شان دعا شده بود با افرادي که براي شان دعا نشده بود، اختلاف معني داري وجود دارد.
در هنگام دعا، آگاهي جمعي ( دعای دسته جمعی ) مي تواند نيروي شفابخش عظيمي را ايجاد نمايد.
— دکتر پیرسل” Pearsall ” فيزيک دان انگليسي، دعا و نيايش گروهي را به اشعه ليزر تشبيه مي کند که نيروي آن وابسته  به هم زماني و حالت تجمعي امواج آن است.

بر اساس مطالعات دکتر “والتر وستون “، برآيند ميدان هاي انرژي که به طور همزمان توليد مي شوند، نسبت به تک تک اين ميدان ها، به صورت تصاعدي افزايش مي يابد. براي مثال نيرويي که با دعا کردن هم زمان دو نفر به وجود مي آيد چهار برابر(۲×۲) نيروي تک تک آن ها است، در صورتي که اگر ده نفر با هم دعا کنند، قدرت آن صد برابر(۱۰×۱۰) بيشتر از زماني مي شود که هر کدام به تنهايي دعا مي کنند.
دیـل کـارنگی می‌گوید: «دعا کردن سه احتیاج اصلی روان شناسی را کـه هـمـه کـس اعـم از مومن و مشرک در آن سهیم است, برآورده می‌کند:
الـف) در مـوقع دعا کردن چیزهایی را که باعث زحمت و ناراحتی مـا شده است بر زبان جاری می‌سازیم؛ دعا کردن همان عمل یادداشت کردن روی کاغذ را انجام می‌دهد.
ب) هـنـگام دعا کردن این احساس به ما دست می‌دهد که یک شریک غم پـیدا کرده‌ایم و تنها نیستیم. تمام پزشکان روان شناس تایید می‌کـنـند که وقتی ما گرفتار هیجان و غمهای فشرده در سینه و تالم روحـی هـستیم , برای معالجه لازم است مشکلات و گرفتاریهای خود را بـرای کسی بگوییم و به اصطلاح درد دل خود را خالی کنیم. وقتی که مـا نمی‌توانیم به هیچ کس دیگر بگوییم, همیشه می‌توانیم خداوند را محرم اسرار خود قرار دهیم.
ج) دعا کردن انسان را وادار به کار می‌کند».( ۱۱)
در یک مطالعه بدون اینکه بیماران و کادر درمانی درباره مداخله و نحوه آن اطلاعی داشته باشند ، تاثیر دعا بر بارورسازی درون رحمی (IVF) را بررسی کردند. جالب اینکه بیماران در بیمارستانی در شهر سئول کشورکره بستری بودند ولی از عده ای در امریکا ،کانادا و استرالیا خواسته شده بود برای یک گروه از آنها دعا کنند. نتیجۀ  ((میزان حاملگی دو برابر و جایگزینی تخمک به میزان دو برابر ))حیرت انگیز و از نظر آماری کاملا معنی دار بود .
تعدادی از مطالعات در دانشگاه دوک نشان دادکه ترکیب مشارکت فعال در یک جامعه مذهبی و دعای مکرر اثرات فوق العاده ای روی فشار خون دارد. در دانشگاه کالیفرنیا ۳۹۳ بیمار قلبی را به دو دسته تقسیم کردند که یک گروه را عده ای دیگر دعا می کردند و نتیجه گرفتند که گروه مورد دعا مرگ و میر کمتر و نیاز به مداخلات پزشکی کمتر داشتند .(۱۲)
چند نمونه از تحقیقات تجربی انجام شده در ایران
تحقیقات تجربی انجام شده در ایران حاکی از آن است که میان باورهاو رفتار های مذهبی همچون نماز ، دعا، زیارت و توکل با افسردگی رابطه ای منفی وجود دارد . برای درمان اسکیزوفرنی حاد ، حملات مانیک ، موارد قصد خودکشی ،واکنش به مرگ ،جامعه ستیزی و الکلیسم ،درمان از راه دعا ونیایش بسیار موثر است .
— در پروژه ای بنام طرح ملی قلب سالم ، تاثیر روشهای کنترل استرس بر وقوع حوادث قلبی – عروقی بررسی شد.این تحقیق بر روی  12600 نفر از زنان و مردان ساکن شهرستانهای اصفهان – نجف آباد و اراک به تفکیک شهر و روستا  با استفاده از مصاحبه انجام شد ، حدود ۹/۴۸ درصد زنان و ۱/۵۱ درصد مردان روستایی جهت مقابله با شرائط استرس زا از روش استمداد و کمک از خدا و ائمه اطهار و توسل به آنان استفاده کرده اند ، که این مقادیر برای زنان شهری ۹/۵۱ درصد و مردان شهری ۱/۴۸  درصد بوده که نشان میدهد موارد استفاده از این روش برای زنان و مردان چه در شهر و چه در روستا یکسان است . (*)
— نتیجه یک تحقیق نیمه تجربی در بیمارستان دکتر شریعتی تهران در سال ۱۳۸۲ ، نشان داد که دو روش آرامسازی و تکرار اذکار مستحبی بر کاهش میزان اضطراب مؤثرند و میتوان از هر دو روش جهت کاهش اضطراب بیماران در روز قبل از عمل جراحی استفاده کرد .(**)
— در مطالعه ای که به بررسی تاثیر دعا و نیایش بر کنترل حملات صرع(اپی لپسی ) در بیماران صرعی دشت آزادگان طی سالهای۱۳۸۷- ۱۳۸۸ پرداخته است نتیجه میگیرد که آموزش دعا و نیایش در کنترل حملات صرع در بیماران نقش زیادی دارد و میتواند کیفیت زندگی وسطح سلامت روان آنها را بالا ببرد . واین امر پیامدهای مثبت فردی ، اجتماعی ، خانوادگی و اقتصادی را برای آنها بدنبال دارد .(***)(۱۳)
نتیجه
دعا بر قراري ارتباطی از سر آگاهی و عشق به کمال مطلق وخدای یگانه است ، هر چند ممکن است اين کمال مطلق نامهاي مختلفي داشته باشد. دعا گفت و گویی دو طرفه میان خداوند و بنده اوست . دعا اعلام یک  نیاز به موجودی بی نیاز، قدرتمند و بخشنده است. دعا درماني، از ماقبل تاريخ سابقه داشته و نوعي  شفابخشی باستانى است كه با متوجه كردن ذهن و قلب به سوى ذات پروردگار انجام مى‏شود. بايد دانست دعا درمانی يک روش جايگزين نيست بلکه مکمل ساير درمانهاست که اخیراً جزو اصلی ترین تحقیقات علمی قرارگرفته است