آثار موادمخدر بر بدن

مهمترین محل اثر موادمخدر بر مغز است. در مغز گیرنده هایی وجود دارد كه این مواد بر آنها اثر می كنند. این گیرنده ها به ۳ گروه تقسیم می شوند:

۱- اثر بر گروه اول سبب تنظیم و كاهش احساس درد، كاهش فعالیت مركز تنفس، یبوست و اعتیاد می شود.

۲- اثر برگیرنده های دوم سبب كاهش احساس درد، افزایش حجم ادرار و ایجاد حالت آرامش می شود.

۳-اثر موادمخدر بر گیرنده های گروه سوم سبب كاهش احساس درد می شود.

حدود بیست و پنج سال پیش مشخص شد كه در بدن انسان موادی شبیه موادمخدر [مرفین] تولید می شود كه مهمترین آنها به نام آندورفین ها و آنكفالین ها است. به طور طبیعی وقتی بدن دچار آسیب های دردزا و حوادث ناراحت كننده می شود مغز این مواد را ترشح می كند و سبب كاهش احساس درد و ناراحتی می شود.

اثر موادمخدر بر روی سیستم پاداش

در شرایط معمولی وقتی بشر از انجام دادن كاری لذت ببرد و به عبارتی دیگر پاداش بگیرد، از مناطق پایینی مغز او موادی به اسم دوپامین و نوراپی نفرین ترشح می شود و بر روی قشر و سایر مراكز حیاتی آن اثر می كند و احساس لذت و پاداش به او دست می دهد و سعی در تكرار آن عمل دارد. یكی از آثار مهم موادمخدر فعال كردن همین سیستم است.بنابراین كسانی كه یك بار با این مواد آشنا می شوند چون سیستم پاداش در مغز آنها تقویت شده، تمایلی شدید به تكرار مصرف آنها پیدا می كنند.از بین موادمخدر هروئین خیلی راحت تر در چربی حل می شود. مغز انسان مقدار زیادی چربی دارد، بنابراین در مقایسه با مرفین و مشتقات آن، هروئین پس از مصرف در طی زمان كوتاه تری روی مغز اثر می كند بنابراین آثار پاداش دهنده و خوشی آور و ضد درد سریع تری دارد.كدئین كه از مشتقات تریاك است به آسانی در سیستم گوارش جذب شده و در بدن تبدیل به مرفین می شود. در یك مطالعه روشن شده كه در معتادان، یكی از آثار مصرف موادمخدر كاهش جریان خون در بعضی از نواحی مغز است.

اما گذشته از آثار ثابت شده مواد مخدر، مردم ممكن است با باورهای غلط زیر، اقدام به مصرف آنها كنند.

۱- برای تسكین درد: این مواد واكنش انسان را نسبت به حس درد كاهش می دهند و روی عامل اصلی ایجاد درد هیچگونه اثری ندارند. بسیاری از بیماری های بشر با درد همراه است، از جمله اضطراب، افسردگی، بیماری های استخوان و مفاصل، سرطان ها و بیماری های عفونی.اما مصرف كنندگان و توصیه كنندگان به مصرف مواد توجه ندارند كه نسبت به اثر ضد درد این مواد تحمل ایجاد می شود. یعنی مثلا در پنجمین مصرف برای اینكه همان درد اولیه كاهش یابد باید مقدار بیشتری مصرف شود، كه این مقدار گاهی تا ۳۰ برابر مقدار مصرف اولیه لازم می شود.

۲- عقیده غلط دیگری كه وجود دارد، اثر این مواد بر روی بیماری هایی مثل قند یا دیابت است. به نظر می رسد چنین باورهای غلطی توسط قاچاقچیان دامن زده می شود تا درآمد مالی بیشتری كسب كنند. یا مصرف كنندگان این ادعا را مطرح می كنند تا خود را گناهكار جلوه نداده، بگویند ما برای پیشگیری یا درمان این بیماری ها، مواد مصرف می كنیم. در هیچ تحقیق علمی اثر پیشگیری كننده و درمانی برای این مواد ثابت نشده است.

۳-گاهی افراد بی اطلاع توصیه می كنند كه مصرف موادمخدر برای كاهش آلام روحی و اضطراب و افسردگی و سایر بیماری های روانی كه نسبتا شایع و به شدت آزاردهنده هستند، مفید است.اضطراب معمولا باتنگی نفس، احساس خفگی، تپش و احساس ناراحتی در قلب، سنگینی سر، احساس درد و ناراحتی در شكم و درد در سایر قسمت های بدن همراه است.تفكر غلط اثر تسكینی موادمخدر بر بیماری های روانی و اضطراب از آنجا ناشی شده كه این مواد دارای اثر تسكین بخش و آرام بخش هستند، هر ماده آرام بخشی علائم ظاهری اضطراب را كاهش می دهد، اكثر بیماری های روحی همراه اضطراب هستند، افسردگی كه بیماری قرن است در بسیاری از موارد همراه با اضطراب است. بنابراین در اوایل مصرف، شخص كه به هر علت دچار اضطراب و ناآرامی روحی است ممكن است با مصرف مواد احساس آرامش كند. اما این پدیده ثابت شده كه در افراد مضطراب و ناآرام پس از اولین مصرف، خطر اعتیاد بسیار بالا است و مواد اعتیادآور قطعا پس از مدتی، خود افسردگی زا و به تبع آن اضطراب آور خواهند بود.یعنی در نهایت نه تنها با مصرف موادمخدر افسردگی، اضطراب و آلام روحی انسان كاهش می یابد، بلكه تشدید هم می شود زیرا تغییر خلق و ایجاد حالت شادی كاذب توسط موادمخدر فقط در اوایل مصرف ایجاد شده است.نوجوانان و جوانان در مقطعی از زندگی خود هستند كه بحران و ناآرامی روحی و اضطراب فراوانی دارند و به همین دلیل است كه با اولین آشنایی ها خطر اعتیاد در آنها زیاد است. نوجوان روابط اجتماعی و خانوادگی آرام و حمایت كننده ای لازم دارد تا آلام روحی او كاهش یافته به سمت اعتیاد نرود.

۴- توصیه دیگری كه ناآگاهان برای مصرف موادمخدر دارند در مورد مشكلات روابط جنسی مردان به خصوص مردان جوان است. مشكلات جنسی در آنان معمولا ریشه در هیجانات و اضطرابات شخص دارد اگر این مواد در موارد نادری از مشكلات فوق بكاهد، در طولانی مدت باعث ایجاد افسردگی و كاهش میل جنسی می شود.

۵-مواد مخدر یعنی مشتقات مرفین حركات پیش برنده روده ها را كند می كند و ترشحات آن را كاهش می دهد.دردهای دستگاه گوارش می تواند ناشی از افزایش حركات دودی روده ها باشد. در اسهال این حركت سریع و گاهی دردناك می شود. در بسیاری از هیجانات و اضطراب ها حركات لوله گوارش مختل شده، افزایش یا كاهش می یابد. مثلا در روده های تحریك پذیر عصبی دل درد، دل پیچه یا اسهال و یبوست متناوب وجود دارد. اگر مبتلایان به این بیماری ها با موادمخدر آشنا شوند، خطر اعتیاد جدی است. مثلا در مورد اسهال كه همراه با افزایش حركات روده ای است، اگر مشتقات تریاك در دسترس شخص بیمار قرار بگیرد با توجه به كند كردن حركات پیش برنده روده و بهبود ظاهری اسهال خطر اعتیاد بعدی را دارد.

۶- متأسفانه بعضی از كسانی كه پس از رانندگی ممتد دچار خستگی می شوند پس از چند بار مصرف و احساس رفع خستگی و سرخوشی كاذب، در دام اعتیاد گرفتار می شوند.

۷- این مواد حالت خمودگی، ابرگرفتگی شعور و با آگاهی ایجاد می كنند یعنی می توانند بیداری بیش از حد بشر را كاهش دهند. زندگی پیچیده امروز، نیاز به كار فكری زیاد و گاهی خسته كننده دارد در واقع آدم های پركار و آنهایی كه در زندگی روزمره با مسایل پیچیده برخورد می كنند مجبورند با تمام قوای فكری و ذهنی خود وارد میدان شوند. یعنی بشر امروز برای تطابق با شرایط روزمره، بیش از حد بیدار و شاید دائم در حال جنگ فكری است، در حد اعلای این پدیده بعضی آدم ها همانند خروس جنگی دائم هوشیارتر از مردم دیگر هستند. موادمخدر و الكل این حالت بیداری بیش از حد را كاهش می دهد. بنابراین آنهایی كه كار فكری شدید، یكنواخت و خسته كننده می كنند با اولین آشنایی ها در معرض ابتلای به اعتیاد هستند و موادمخدر و الكل ابتدا آنها را آرام می كند اما پس از مدتی قدرت مبارزه، كار و ثمر بخشی را از آنها می گیرد.

۸-قسمت اعظم دردهای بشر روانزاد است، انواع كمردردها، پشت درد، سردرد، دل دردهای مزمن، دردهای عضلانی و استخوانی، می تواند جنبه روانی داشته باشد. كسانی كه با مراجعه به پزشكان مختلف و استفاده از روش های مرسوم فرهنگی، تسكینی برای درد خود نمی یابند، در مقابل مواد مخدر بسیار آسیب پذیر هستند.این مواد اصل درد و عامل ایجاد كننده درد را از بین نمی برند فقط شخص را نسبت به درد بی تفاوت می كنند.مثلا اگر كسی شكستگی داشته باشد، درد ایجاد شده سبب كم حركتی یا بی حركتی عضو شكسته شده می شود و فرصتی برای محل شكسته ایجاد می شود تا استخوان سازی صورت گرفته و محل شكستگی ترمیم یابد اما مواد مخدر واكنش انسان را به درد كه همان بی حركتی و كم حركتی است از بین برده و عضو حركت كرده می تواند جوش خوردن شكستگی را به تاخیر بیندازد.

۹- در مسیر اعتیاد بتا آندورفین ها كه مواد شبه مخدر درونزا هستند كاهش می یابد، زیرا با ورود مواد مخدر خارجی به بدن سلول های مغز شخص معتاد تنبل شده و این مواد درونزا را ترشح نمی كنند و مرفین خارجی جای شبه مرفین های مفید و تولید شده در بدن شخص را می گیرد.بنابراین پس از ترك اعتیاد و در حین آن كه مواد مخدر خارجی به بدن نمی رسد و مغز، دیگر مواد شبه مرفین درونزا ترشح نمی كند، درد و حالت روحی ناخوش و اضطراب و بی قراری در شخص زیاد است كه البته پس از مدتی كه از ترك بگذرد مجددا مغز مواد لازم را ترشح خواهد كرد.

۱۰-با كاهش آندورفین ها [مواد شبه مرفین درونزا] در مغز شخص معتاد و بدن او، خاصیت دشمن كشی مونوسیت ها كه از سلول های دفاعی بدن هستند كاهش می یابد. بنابراین شخص معتاد نسبت به افراد سالم به عفونت ها حساستر است و زودتر مبتلا می شود.

مواد مخدر آن دسته از سلول های دفاعی بدن را كه مسئول از بین بردن مهاجمان به بدن هستند، كاهش می دهند و نیز با كاهش فعالیت آنها می توانند سبب رشد سلول های سرطانی شوند.

اعتیاد و اثر مواد مخدر بر دستگاه عصبی مرکزی

موادی که دستگاه عصبی مرکزی را تغییر می دهند مواد روان گردان هستند (الکل ؛ نیکوتین ؛ کوکائین) و موادی امثال اینها که اعتیاد به آنها مشکل بزرگ بعضی از جوامع امروزی است. همچنین کافئین که در قهوه و نوشابه ها یافت می شود از جمله مواد روان گردان هستند. تمام این مواد می توانند باعث وابستگی روانی مصرف کننده شوند و مهم تر از آن این است که باعث وابستگی جسمی نیز می شود.
اعتیاد پاسخی فیزیولوژیک است که مصرف پی در پی مواد مخدر موجب آن می شود و عملکرد طبیعی نورونها و سیناپس هارا تغییر می دهد.هنگامی که عملکرد نورون یا سیناپسی توسط مواد مخدر تغییر کرد از آن پس آن نورون یا سیناپس به طور طبیعی به کار خود ادامه نمی دهد مگر با بودن موادمخدر.

شخص با مصرف پی در پی مواد مخدر به آن معتاد می شود و بدن او نسبت به آن ماده مخدر عادت می کند.شخص معتاد باید با گذشت زمان مقدار ماده مخدر مصرفی اش را افزایش داده تا نیاز بدنش تامین شود.نیکوتین ماده ای اعتیاد آور است که در برگهای گیاه تنباکو یافت می شود.این ماده بسیار سمی است و حدود۶۰ میلی گرم از آن برای انسان مرگ آور است. نیکوتین سریعا وارد جریان خون شده و در بدن به گردش در می آید.عملکرد نیکوتین در مغز شبیه به عملکرد انتقال دهنده عصبی استیل کولین است.
نیکوتین به دلیل شباهت ساختاری با استیل کولین به محلهای مخصوصی در سلول عصبی که به طور طبیعی محل ها گیرنده های استیل کولین هستند متصل می شوند.این جایگاهها از مراکز کنترل مغز هستند که بسیاری از فعالیت های مغزی را کنترل می کنند.اتصال نیکوتین به سلولهای عصبی موجب تغییرات بسیاری می شود پس از مدتی بدن فرد سیگاری تنها در حضور نیکوتین به جای استیل کولین به طور طبیعی کار می کند و در حضور حذف نیکوتین حالت طبیعی بدن مختل می شود.هنگام بدست آمدن این حالت تنها راه برگشت بدن به حالت طبیعی کشیدن سیگار است.در اینجا است که می گوییم فرد سیگاری معتاد به کشیدن سیگار است.

داروهای روان گردان نوعی مواد مخدرند که در تسکین درد و القای خواب نقش بسزایی دارند. بسیاری از این مواد از گیاهان تیره خشخاش به دست می آیند. مواد مخدری که از تریاک استخراج می شوند شامل: مورفین، هروئین و کدئین هستند. پزشکان برای تسکین درد بیماران گاه کدئین تجویز می کنند. مورفین نیز یکی از موثرترین تسکین دهنده های درد می باشد که امروزه در پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد. گیرنده های درد محرکهایی که باعث درد می شوند را شناسایی می کنند.درد در بدن نقش اهمیت زایی دارد درد به ما می گوید که یکی از بافتهای بدن ما زخمی و یا آسیب دیده شده است.وقتی عضوی آسیب دیده می شود از انتهای اعصاب آسیب دیده ی آن پیام هایی انتقال داده می شود که باعث احساس درد می شود.پیامهای عصبی حامل درد را به نخاع و سپس به مغز انتقال می دهند.پس از رسیدن پیام عصبی درد به طناب عصبی؛ پیام درد بوسیله گروهی از انتقال دهنده های عصبی به نام انکفالین ها سرکوب می شوند.زمانی که انکفالین ها به نورونهای نخاع می پیوندند از انتقال پیام به مغز جلو گیری می کنند .مواد مخدر عملکردی مشابه به انکفالین ها دارند و به گیرنده های پروتئینی درد در طناب عصبی می پیوندند و از انتقال پیام درد به مغز و احساس درد جلوگیری می کنند.