کیسه کشیش

Capsella bursa – pastoris

دوران گل دهی : اوایل بهار تا اواخر پاییز زمان برداشت : بهار و تابستان (تیره شب بو)؛ گیاهی است یک ساله تا دوساله با ساقه ای منشعب و برگ هایی با بریدگی عمیق . گل ها به حالت خوشه ای و در انتهای ساقه و شاخه ها ظاهر می شوند. میوه آن کپسول و قلبی شکل است. این گیاه خودرو که در تمام دنیا گسترده شده ،زمانی بعنوان بندآورنده خون چه درمورد زایمان و چه در رابطه با زخم های باز بکار می رفته است. شاخه برگ دار آن را در اوایل گل دهی گیاه همراه با برگ های زمینی اش با دست چیده و پس از تمیز کردن بصورت لایه های نازک پهن نموده و خشک می کنند . درجه حرارت بایستی پایین تر از ۴۰ درجه سانتیگراد باشد. گیاه خشک شده را در جایی خشک و در ظروف دربسته نگهداری می کنند. این گیاه محتوی کولین ، استیل کولین ،یک آلکالوئید، بورسین ،اسیدهای آلی و تانن ها می باشند . این گیاه اثراتی همچون قابض و بند آورنده خون داشته و از آن برای توقف خونریزی های معده – روده ای استفاده شده که ضمن مدر بودن روی عضلات صاف رحم نیز اثر می گذارد و در خونریزی های رحم و ناراحتی های کلیوی و ادراری بکار می رود . داروی بدست آمده را به شکل خیسانده سرد به مقدار ۶ قاشق چای خوری برای ۲ فنجان آب که به مدت ۱ ساعت خیس خورده و سپس صاف شده باشد یک روز در میان مصرف می کنند. در مصارف خارجی این گیاه را برای پاک نمودن رحم ها،ناراحتی های پوستی و اگزمایی که بعلت گرمای بیش از حد بوجود می آید بکار می برند.

پوستی و اگزمایی که بعلت گرمای بیش از حد بوجود می آید بکار می برند. کیسه کشیش یا خورجینک گیاهی یک ساله با نام علمی‌Capsella bursa-pastorisاست که با بذر تکثیر می‌یابد. دارای ریشه‌ای دوکی‌شکل است و در تمامی‌خاک‌‌ها رشد می‌کند و نیازهای کمی‌از خاک دارد ولی خاک ترد و پوک را ترجیح می‌‌دهد. تقریباً در تمامی‌طول سال به ویژه پاییز می‌روید. برگ‌‌ها تخم مرغی کشیده و خیلی کوچک هستند. ساقه افراشته، ساده یا با یکی دو انشعاب آشکار، صاف یا با کرک‌‌های پراکنده به بلندی تا ۵۰ سانتی متر است. گل‌ها کوچک، سفید، انتهایی و به صورت خوشه‌‌ای هستند. تقریباً در تمامی‌مدت سال گل می‌دهد. میوه مانند خورجین قلبی ‌شکل به طول ۴ تا ۹ میلی متر، ریشه به وسیله یک شیار باریک محدود می‌‌شود. ریشه به اندازه لپه‌‌ها یا کمی‌بلند تر از لپه‌ها به رنگ زرد تا قهوه‌ ای، مات و صاف تا کمی ‌زبر است. تعداد بذرهای تولید شده در هر بوته کیسه کشیش را ۳۸هزار و۵۰۰ عدد تخمین زده اند. بذر این گیاه قادر است به مدت طولانى در خاک زنده بماند. به طوری که طول عمر بذور کیسه کشیش در خاک به هم نخورده در منابع مختلف بین ۱۶ تا ۳۵ سال ذکر شده است. این گیاه به صورت علف هرز در زمین‌‌هاى کشت شده، چمن زارها، حاشیه جاده‌‌ها و نهرها، زمین‌‌هاى بایر، مراتع و باغ‌‌ها یافت مى ‌شود. کیسه کشیش خاک‌‌هاى لومى شنى با مواد غذائى زیاد را بیشتر ترجیح مى ‌دهد. کیسه کشیش در تمامی‌نواحی ایران از جمله تهران، کرج، غرب ایران، کرمانشاه، گیلان، مشهد، نیشابور، کرمان، همدان و دیگر نقاط می‌روید. این گیاه در هر شرایطی رشد و نمو دارد، بنابراین در کل نواحی جهان دیده می‌شود. تکثیر آن به وسیله بذر صورت می‌گیرد. فاصله ردیف‌ها برای کاشت ۳۰‌سانتی‌متر مناسب است. روی ردیف‌های کاشت را با توجه به ریز بودن بذرها به صورت سطحی می‌توان با ماسه پوشاند. این گیاه نیاز به خاک‌های زهکشی شده، آفتاب و تا حدودی سایه دارد و در خاک‌های خشک و حاوی آهک هم رشد می‌کند. عمق مطلوب برای سبز شدن بذر کیسه کشیش برابر ۵ر۰ سانتی متر و حداکثر عمق آن ۲ سانتی متر است. دوران گلدهی گیاه اوایل بهار تا اواخر پاییز است. به صورت کلی زمان برداشت آن بهار و تابستان است در این گیاه کل اندام‌ها به ویژه اندام‌های هوایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برداشت بذر هنگامی‌است که غلاف‌ها تغییر رنگ می‌دهند. برداشت اندام‌های هوایی در هنگام گلدهی و تشکیل غلاف‌ها صورت می‌گیرد. این گیاه دارای موادی مانند تانن، اسید بورساسیک و آلکالوئیدی است که اثر درمانی گیاه به آن نسبت داده می‌شود؛ به علاوه کولین، بورسین به مقدار یک درصد و نیز کمی‌تیرامین دارد. کیسه کشیش دارای اثر بندآورنده خون است و باعث توقف خونریزی‌های معده، ریه و رحم می‌شود. این ویژگی به دلیل قابلیت آن در انقباض عروق است و جوشانده آن متشکل از ۱ تا ۲ قاشق از گیاه خشک در یک لیتر آن به صورت خوراکی توصیه می‌شود. شیره تازه گیاه برای التیام زخم‌ها به کار می‌رود. شیره حاصله گیاه در موارد خون روی در فواصل قاعدگی اثر قطعی دارد به طوری که مصرف یک قاشق قهوه خوری آن در هر ساعت به سهولت این ناراحتی را رفع می‌کند. این گیاه به سیکل قاعدگی نظم می‌بخشد، مدت زمان دوران قاعدگی را افزایش می‌دهد و مانع خون‌ریزی شدید در این دوران می‌شود. همچنین این گیاه در درمان صرع و ناراحتی‌های عصبی مفید واقع شده است. در درمان ناراحتی‌های کلیوی و ادراری هم به کار می‌رود. عفونت مجرای ادراری را به حداقل می‌رساند. در مصارف خارجی این گیاه برای پاک کردن زخم، ناراحتی‌های پوستی و اگزمایی که به علت گرمای بیش از حد به وجود می‌آید به کار می‌رود.

خوری آن در هر ساعت به سهولت این ناراحتی را رفع می‌کند. این گیاه به سیکل قاعدگی نظم می‌بخشد، مدت زمان دوران قاعدگی را افزایش می‌دهد و مانع خون‌ریزی شدید در این دوران می‌شود. همچنین این گیاه در درمان صرع و ناراحتی‌های عصبی مفید واقع شده است. در درمان ناراحتی‌های کلیوی و ادراری هم به کار می‌رود. عفونت مجرای ادراری را به حداقل می‌رساند. در مصارف خارجی این گیاه برای پاک کردن زخم، ناراحتی‌های پوستی و اگزمایی که به علت گرمای بیش از حد به وجود می‌آید به کار می‌رود. کارشناسان مصرف تنتور گیاه دارویی کیسه کشیش را برای درمان التهاب مثانه و اسهال تأثیرگذار می‌دانند. مصرف سه بار در روز و هر بار ۱۰ میلی لیتر از تنتور کیسه کشیش مفید خواهد بود. بخش‌‌های هوایی کیسه کشیش اعم از جوانه‌‌های خشک شده و گل آن خواص دارویی دارند. به نظر می‌‌رسد اسید سالیسیلیک موجود در این گیاه ریه‌‌ها را تقویت کند ولی این موضوع هنوز به اثبات نرسیده است. برای پاک کردن زخم‌ها، ناراحتی‌های پوستی و اگزما به صورت موضعی مصرف می‌شود. برای جراحات و بریدگی‌‌ها، پارچه خیس شده از دَم کرده کیسه کشیش را می‌توان روی زخم قرار داد. جوشانده این گیاه دارویی را می‌توان به عنوان دارویی ادرارآور استفاده کرد و از این رو در درمان بیماری‌های کلیه نقش به سزایی دارد. این گیاه تب بر است. صرع، ناراحتی‌های عصبی و فشار خون و ضربان نامنظم قلب را برطرف می‌کند. مصرف این گیاه به زنان باردار و بیماران کلیوی توصیه نمی‌شود