پيشرفت هاي پزشكي ايران پس از انقلاب اسلامي
سلامت به معني برخورداري از رفاه كامل جسمي، رواني و اجتماعي است و تنها نبود بيماري، معلوليت و ناتواني نيست. همچنين سلامت به عنوان يكي از حقوق عمده انساني تلقي مي شود و در نتيجه همه مردم بايد به منابع مورد نياز براي تامين سلامت دسترسي داشته باشند.از عوامل اثر گذار بر سلامت، عوامل اقتصادي، اجتماعي، محيط فيزيكي، شيوه هاي زندگي، عوامل ژنتيكي و دسترسي به خدمات بهداشتي درماني است
حسين ميري
براي بررسي وضعيت سلامت جامعه از شاخص هاي مربوط به سلامت و عوامل اثر گذار بر آن استفاده مي شود
در ۳۰ سال گذشته موفقيت هاي بزرگي در پرتو پيشرفت هاي علمي و تكنولوژي، افزايش سواد، بهبود ارتباط و دسترسي به خدمات بهداشتي درماني اتفاق افتاده است
پيشرفت هاي دارويي و كشف و توليد داروهاي جديد و نوتركيب، پيشرفت در حوزه تخصص هاي جراحي و ابداع روش هاي جديد درماني، ريشه كن كردن بعضي از بيماري ها، بهبود وضعيت درماني ، تاسيس و گسترش مراكز علمي- پژوهشي مورد نياز جامعه و توجه ويژه به مهندسي پزشكي از مهم ترين دستاوردهاي انقلاب اسلامي در زمينه پزشكي است
اين تلاشها باعث شده است كه ايران به شاخص هاي سلامت نسبتا خوبي دست يازد؛ براي مثال، بيش از ۸۵ درصد جمعيت در مناطق محروم به خدمات بهداشتي اوليه دسترسي دارند. ميزان مرگ و مير نوزادان ۲۸/۶ در هر ۱۰۰۰ تولد، ميزان مرگ و مير زير پنج سال ۳۴ نفر در هر ۱۰۰۰ تولد و ميزان مرگ و مير مادران ۲۵ نفر در هر ۱۰۰۰۰۰ زايمان است. فلج اطفال تقريبا ريشه كن شده است و پوشش ايمن سازي زنان باردار و كودكان بسيار گسترده است. دسترسي به آب شرب سالم براي بيش از %۹۰ جمعيت شهري و روستايي كشور ميسر شده است. بيش از %۸۰ جمعيت به خدمات بهداشتي دسترسي دارند
در ادامه به برخي از مهم ترين دستاوردهاي جامعه پزشكي ايران اشاره خواهيم كرد :
۱ – با تلاش محققان علوم پزشكي كشور قوي ترين چسب بافتي دنيا در ايران ساخته شد
با تلاش محققان و دانشمندان رشته جراحي پلاستيك ايران قوي ترين چسب بافتي هوشمند دنيا در دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي ساخته شد
به طور كلي چسب هاي بافتي دو نوع تجاري و اتولوگ دارند، چسب هاي تجاري فقط براي بافت هاي سطحي كاربرد دارند و بسيار گران هستند، اما چسب هاي ايراني با استفاده از پلاسماي هر فرد براي خود او ساخته مي شود كه اين دستاورد علمي از نوع دوم است
در انواع چسب هاي بافتي ماده اي كه موجب استحكام چسب مي شود به نام فيبرينوژن شناخته مي شود كه تاكنون فيبرينوژن هاي ساخته شده در حد ۲۹ ميلي گرم غلظت داشته اند، اما در چسب جديد ايراني، اين غلظت به ۳۰ تا ۷۰ ميلي گرم و در مواردي تا ۹۰ ميلي گرم افزايش يافته است كه به تناسب بافتي كه بايد چسبانده شود مي توان از غلظت هاي متفاوت آن استفاده كرد و به همين علت اين چسب بافتي را هوشمند ناميده اند
يكي از شاخص هاي مهم چسب هاي بافتي قدرت كشش پذيري آنهاست كه اين چسب ها بر اساس آن طبقه بندي مي شوند و كشش پذيري اين چسب تاكنون در دنيا معادل ندارد و قدرت كشش پذيري و استحكام قدرت آن بي نظير است. بهترين چسب هاي بافتي مشابه كه در آمريكا ساخته شده توانسته است براي چسباندن عروق موش كه حيوان كم تحركي است به كار رود، اما اين چسب با موفقيت توانست عروق سگ را كه تحرك بسيار بالايي دارد به خوبي بچسباند
۲- استفاده از ليزر در ساخت پوست مصنوعي
بعد از موفقيت محققان كشور در ساخت پوست طبيعي و درمان دائمي زخم هاي سوختگي، اين بار پژوهشگران ايراني براي اولين بار در جهان نوع جديدي از جايگزين مصنوعي پوست را با كمك ليزر و با استفاده از پليمرهاي زيستي و صناعي توليد كردند
اين پليمر زيستي امكان جذب، ضد عفوني، چسبندگي مناسب به زخم و كنترل عفونت را دارد
از آنجا كه پوست گسترده ترين و سنگين ترين عضو منفرد بدن است و واضح ترين عمل آن تامين يك سد فيزيكي محافظتي بين بدن و محيط است كه در ضمن اجازه ورود و خروج مواد لازم در حفظ فضاي فيزيولوژيكي داخل بدن مهمترين نقش را ايفا مي كند ؛ هدف از اجراي اين پروژه، طراحي و ساخت جايگزين مصنوعي پوست به گونه اي بود كه حداقل خصوصيات مورد نياز را داشته باشد و در صورت بروز آسيب پوستي بتواند در كوتاه مدت و در همان مراحل اوليه، نقش خود را در توليد و بازسازي درازمدت پوست ايفا كند.
هدف اصلي اين ابتكار آن بود كه عملكرد اين جايگزين خللي در محيط طبيعي بدن ايجاد نكند و در نهايت پوست بازسازي شده شكل و حالت و در نتيجه عملكرد طبيعي خود را باز يابد، بدون آنكه مشكلي را از نظر زيبايي به وجود آورد. در حال حاضر پوست مصنوعي ساخته شده همه اين ويژگي ها را دارد
مطالعه حيواني به دست آمده در سطوح مختلف نتايج مثبتي در بر داشت و استفاده از اين جايگزين پوستي در درمان زخم هاي تمام ضخامت در موش صحرايي موثر گزارش شده است
اين نوآوري عمدتا مربوط به استفاده صحيح از مواد مختلف مناسب با هم و در فرآيندهاي پيچيده موفقي بود كه در نهايت نتايج بسيار اميد بخش را به ارمغان آورد
ويژگي هاي اين دستاورد جديد، امكان ضد عفوني كردن، شفاف بودن، چسبندگي مناسب به زخم در طول دوره مورد نياز و برداشت از روي زخم باز سازي شده در موقع مناسب، خواص مكانيكي مناسب، كنترل عفونت، عدم داشتن خاصيت تحريك سيستم ايمني و در نتيجه ايجاد التهاب كمتر در زخم، عدم سمي و مضر بودن براي سيستم حياتي، سرعت تخريب زيستي مناسب در مورد مواد زيستي بكار رفته از جايگزين، عدم ايجاد انقباض در مدت بازسازي شده نهايي، تسريع در التيام زخم، بوده و مهم ترين مزيت اين جايگزين امكان استفاده از آن در زخم هاي تمام ضخامت، با انتظار عملكرد طبيعي در مراحل اوليه و ايجاد پوست با شكل طبيعي، پس از بازسازي است؛ به طوري كه با بافت پوست طبيعي اطراف زخم تفاوتي نشان نمي دهد.
در اين جايگزين، امكان تغيير ويژگي هاي پليمر، متناسب با خصوصيات متفاوت فردي وجود دارد و در آينده مي توان از آن به عنوان داربست در مهندسي بافت پوست، براي توليد پوست مصنوعي بهره برد
۳ – دانشمندان ايراني موفق به ساخت ناي مصنوعي شدند
طراحي و ساخت ناي مصنوعي پس از ۱۰ سال تلاش توسط دانشمندان ايراني به پايان رسيد. در پيوند معمولي ناي اولا بايد ناي دهنده با گيرنده بررسي شود . ثانيا حتي اگر اين سنخيت وجود داشته باشد باز هم گيرنده ناي بايد تا آخر عمر دارو مصرف كند تا پيوند پس نزند اما اگر از ناي مصنوعي كه با استفاده از سلولهاي بنيادي خود فرد ساخته مي شود ريال استقاده شودريال مشكلات فوق الذكر بر طرف مي شود. اين فكر اوليه دستيابي به اين نوآوري جديد علمي بود
ناي، مجراي تنفس است كه ۱۲ سانتي متر طول دارد و گر چه طول آن كم است اما حياتي ترين نقش را در انتقال هوا به ريه ها دارد، در كشور ما علاوه بر افرادي كه دچار بيمارهاي مختلف تنفسي هستند، جانبازان شيميايي زمان جنگ نيز هستند كه گاهي بالاجبار براي آنها لوله تراشه به جاي ناي گذاشته مي شود اما اين لوله ها نيز بعد از مدتي دچار تنگي مي‌شوند و به عروق اطراف آسيب مي‌رسانند كه اين تنگي نفس ثانويه نيز نيازمند عمل جراحي مجدد است
در زمان حاضر براي باز كردن ناي از ليزر استفاده ميشود اما گاهي اين درمان هم جواب نمي دهد و چاره‌اي جز تعويض ناي نيست
نوآوري كه دانشمندان كشور ما انجام دادند اين است كه توانستند براي اولين بار در دنيا، تراشه و ساختار ناي مصنوعي با به استفاده از پليمرهاي شبيه غضروف اصلي ناي بسازند و بعد بر روي اين اسكلت اصلي كه فاقد سلولهاي مجراي ناي است، سلولهاي بنيادي را كشت كنند
پس از كشت سلولهاي بنيادي كه از اعضاي خود فرد گرفته ميشود، آن را در شكم خود فرد درون پرده صفاقي مي‌كارند تا سلولها رشد كنند و پس از ۶ ماه يك ناي كامل با سلولهاي خود فرد به دست مي‌آيد كه آن را بر مي‌دارند و به جاي ناي از بين رفته خود بيمار پيوند مي‌زنند
مهم ترين مرحله، ساخت ماتريكس يا ساختار اصلي غضروف ناي بود كه پس از چندين سال تلاش بالاخره توانستيم به بهترين ساختار كه دقيقا مانند ساختار غضروف ناي اصلي است كه خدا آفريده است برسيم به طوري كه اسكلت ساخته شده حتي در زير ميكروسكوب نيز با اسكلت ناي طبيعي تفاوتي ندارد
ناي مصنوعي تاكنون بر روي ۶ گوسفند پيوند زده شده است كه در دو گوسفند اول كه در مراحل اوليه تحقيق بودند اين آزمايش موفقيت آميز نبود و مردند اما استفاده از اين روش بر روي ۴ گوسفند بعدي نتيجه داد و پيوند با موفقيت انجام شد و اكنون هر ۴ گوسفند زنده هستند
مرحله بعدي آزمايش و پيوند با استفاده از اين روش جديد بر روي انسان است كه اميد است تا پايان سال ۸۷ خبر موفقيت پيوند ناي مصنوعي بر روي انسان به جهانيان اعلام شود
۴ – پژوهشگران ايراني موفق به ابداع روش جديد مدل‌سازي سه بعدي تصاوير پزشكي شدند
مهندس آرش ميرهاشمي، دانش‌آموخته كارشناسي ارشد مهندسي پزشكي ومجري طرح در تشريح روش ابداعي به پيشرفتهاي صورت گرفته در زمينه كمك پردازنده‌هاي گرافيكي اشاره كرد و گفت: اين پروژه در راستاي تكميل روشهاي فعلي (مشاهده تصاوير پزشكي به صورت مقاطع متوالي دو بعدي) اجرا شده است
در روش كنوني پزشكان براي برنامه ريزي عمليات جراحي، تصاوير متعددي به صورت متوالي از مقاطع مختلف بدن تهيه مي‌كنند و با استفاده از فاصله مقاطع حجم مورد نظر را محاسبه مي‌كنند. به عنوان مثال براي تعيين حجم بافت يا استخوان يا تومور يا هر عامل ديگر پزشك تصاوير متوالي از مقاطع تهيه كرده و با استفاده از روش محاسبه احجام هندسي، اطلاعات مورد نظر را استخراج مي‌كند
در روش ابداع شده با استفاده از تكنيك نماسازي حجمي تصاوير به صورت ديجيتالي در رايانه ذخيره ميشود؛ سپس با استفاده از پياده سازي يكسري از الگوريتم‌ها، با دنبال كردن يكسري عمليات، تصوير سه بعدي بافت به صورت كامل مشخص ميشود و حجم آن محاسبه ميشود. بدين ترتيب پزشك به راحتي مي‌تواند از جهات مختلف آن را مورد بررسي قرار دهد؛ ضمن اينكه مي‌تواند با استفاده از تكنيك‌هاي رايانه اي بخشي از بافت را برش زده و قسمتهاي دروني بافت را به صورت دقيق تر مورد بررسي قرار دهد
۵ – ساخت چهار داروي نو تركيب
با توجه به پيشرفت هاي ايجاد شده در صنعت داروسازي كشور، براي اولين بار در تاريخ داروسازي ايران، داروهاي نو تركيبي براي بيماران ام اس ( با عنوان سينووكس)، بيماران خاص ( با عنوان اينترفرون بتا، گاما و آلفا ) و مبتلايان به هپاتيتc ( با عنوان اينترفرون پگنيله ) توسط متخصصين داخلي ساخته و وارد بازار شده است
در واقع ساخت نخستين داروي نو تركيب انساني به نام گاما اينترفرون ( گاما ايمونكس ) سرآغاز ورود ايران به عرصه توليد داروهاي نوتركيب به عنوان سومين كشور توليدكننده اين دارو پس از آلمان و آمريكا، مي باشد و در اين راستا قادر خواهد بود به توليد صنعتي اين دارو در سطح بين المللي برسد و انحصار توليد اين دارو شكسته شود
كنترل كيفيت و انجام مطالعات آزمايشگاهي اين دارو از مسايل بسيار مهمي بود، كه با موفقيت انجام شد. و اين خود نشان دهنده ظرفيت‌هاي توسعه صنايع دارويي كشور است
اين دارو ها در درمان مبتلايان به عفونت‌هاي خطرناكي همچون، گرانولوماتوز مزمن و استئو پتروزيس بدخيم به كار مي‌رود
در واقع جانبازان شيميايي داراي عوارض ريوي و بيماران CGD كه مبتلا به نقص ژنتيكي منجر به گرانولوماتوز مزمن هستند ، مصرف‌كنندگان اين دارو محسوب مي‌شوند؛ كه با مصرف اين دارو ، كيفيت زندگي اين بيماران به نحو بارزي بهبود مي‌يابد
همچنين داروي گاما اينترفرون در درمان بيماري‌هاي مادرزادي، كه فرد را مستعد عفونت مي‌كند و برخي از سرطان‌ها به كار مي‌رود
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.