شمشـاد

Buxus sempervirens

دوران گل دهی : فروردین – اردیبهشت زمان برداشت : اردیبهشت – خرداد (تیره شمشاد) ؛شمشاد درخت یا درختچه ای است که در باغ ها یا پارک ها بعنوان گیاه تزئینی کاشته می شود شاخه های سبز آن دارای برگ های بیضی شکل با لبه ها ی صاف و چرمی شکل می باشد . در اوایل بهار گلهای نر ان به رنگ زرد طلایی در بغل برگ ها ظاهر می شود. سپس گلهای ماده در اطراف گلهای نر ظاهر می گردند . میوه آن بصورت کپسول است . وطن این گیاه اروپای جنوبی بوده که از آنجا در تمام دنیا گسترش یافت. برای مصارف دارویی برگ های آن را می چینند. این گیاه به سادگی در سایه خشک می شوند ، ولی اغلب بایستی آن ها را از این رو به آن رو کرد. برگ های خشک شده به رنگ سبز بوده و طعم آن ها تلخ است. آن ها محتوی خصوصا آلکالوئیدها (بوکسین)، اسانس های روغنی و تانن ها می باشند. این گیاه در صورت بالا بودن درجه حرارت بدن یا ورم مجرای صفراوی و ادراری موثر بوده و تب بر نیز می باشد . مصرف آن به صورت دم کرده و به مقدار نصف قاشق مربا خوری برای هر فنجان آب است . یا برحسب نظر پزشک نیم گرم از پودر برگ این گیاه را مصرف می کنند. در قدیم از این گیاه بجای جانشینی برای گنه گنه جهت درمان مالاریا استفاده می کرده اند. در مصارف خارجی از برگ های این گیاه برای تهیه کمپرس ها یا حمام ها ی ضد درد رماتیسم ، نقرص و بیماری های پوستی بکار می برند . این گیاه سمی بوده و نتبجتا بایستی مقدار مصرف تجویز شده را رعایت کرد. چوب شمشاد خیلی فشرده ، محکم و مقاوم است و از آن برای کنده کاری روی چوب و برای تهیه وسایل موسیقی استفاده می شود.

از این گیاه بجای جانشینی برای گنه گنه جهت درمان مالاریا استفاده می کرده اند. در مصارف خارجی از برگ های این گیاه برای تهیه کمپرس ها یا حمام ها ی ضد درد رماتیسم ، نقرص و بیماری های پوستی بکار می برند . این گیاه سمی بوده و نتبجتا بایستی مقدار مصرف تجویز شده را رعایت کرد. چوب شمشاد خیلی فشرده ، محکم و مقاوم است و از آن برای کنده کاری روی چوب و برای تهیه وسایل موسیقی استفاده می شود. شمشاد خزری، که به تیره ی تعلق دارد، یکی از گونه های نادر و همیشه سبز جنگل های شمال ایران است. طی بررسی و بازدید به عمل آمده از جنگل های پارک بنفشه ی چالوس در خرداد ماه سال ۱۳۹۵، یک گونه آفت جدید با نام علمی Cydalima perspectalis (Walker، ۱۸۵۹) که شب پره ی شمشاد (Box Tree Moth) نامیده می شود، جمع آوری و بر اساس منابع موجود شناسایی شد. این گونه تاکنون از ایران گزارش نشده و به عنوان گزارش جدید برای فون حشرات ایران محسوب می شود. مشخصات مکان مورد بررسی: جنگل های پارک بنفشه ی چالوس (مسیر چالوس – کلارآباد) تمام مراحل رشدی شب پره ی شمشاد (میانگین ۲۰ نمونه از هر مرحله) جمع آوری و مطالعه شدند. تعدادی لارو مسن (سنین ۵ و ۶) و شفیره به آزمایشگاه منتقل و برای تبدیل به شب پره پرورش داده شدند. ویژگی های ریخت شناختی و زیستی: این شب پره دارای شش سن لاروی است (۳)، لاروهای جوان (سن اول) به طول حدود ۵/۰ سانتی متر و به رنگ زرد مایل به سبز با سر سیاه (شکل ۲)، لاروهای کامل به طول حدود ۵/۳ سانتی متر با رنگ زمینه ی بدن سبز روشن با الگویی از نوارهای سیاه ضخیم و سفید باریک در طول بدن، در حاشیه ی نوارهای سفید پشتی دارای خال های سیاه بزرگ با موهای سفید افراشته. شفیره ها به طول ۵/۱ تا دو سانتی متر، ابتدا به رنگ سبز روشن و دارای نوارهای تیره روی سطح پشتی بدن، شفیره های مسن به رنگ قهوه ای با الگوی مشخصی از نوارهای قهوه ای در حاشیه ها. در افراد بالغ عرض بدن با بال های باز ۵/۳ تا چهار سانتی متر، رنگ بدن سفید رنگین کمانی ملایم، بال های جلویی در حاشیه ی خارجی با نوار قهوه ای تیره ی پهن و یک نوار قهوه ای تیره در حاشیه ی کوستال و لکه ی سفید مشخص در قسمت جلویی سلول دیسکوئیدال، بال های عقبی مانند بال جلویی به رنگ سفید با همان نوار در حاشیه ی خارجی. تخم گذاری این شب پره در گروه های ۲۰- ۳ عددی در زیر برگ های میزبان و دارای پوششی از مواد لزج مات، تخم ها ابتدا زرد کم رنگ و هنگام تفریخ سیاه می شوند. این حشره در موطن اصلی خود دارای پنج نسل در سال و در کشورهای اروپایی سه نسل در سال دارد. چون این گونه اولین گزارش از این آفت مهم در ایران محسوب می ­شود زیست شناسی آن هنوز مطالعه نشده است. مناطق انتشار: Cydalima perspectalis بومی شرق آسیا (هندوستان، چین، ژاپن،کره، تایوان و شرق دور روسیه) است (۴). در سال ۲۰۰۶ وارد جنوب غربی آلمان شد و تا سال ۲۰۱۵ به سرعت در سایر کشورهای اروپایی (سوئیس، هلند، انگلستان، فرانسه، اتریش، ایتالیا، بلژیک، مجارستان، رومانی، جمهوری چک، اسلواکی، اسلوونی، ترکیه و گرجستان گسترش یافت (۳). در سال ۲۰۱۶ در شمال ایران مشاهده شد. اهمیت و خسارت: لاروهای شب پره ی شمشاد سبب بی برگی گیاهان میزبان می شوند و یک تهدید جدی برای این درختان محسوب می شوند. بی برگی باعث کاهش زیبایی گیاه شده و تکرار آن می تواند سبب مرگ گیاهان شود. لاروهای جوان از سطح زیرین برگ ها تغذیه کرده و اپیدرم بالایی برگ ها باقی می ماند (شکل ۷) در حالی که لاروهای سنین بالاتر از قسمت درونی برگ ها تغذیه کرده و فقط رگبرگ ها را باقی می گذارند (۳) (شکل ۸). وقتی بی برگی ایجاد شده با اثر خشکی و درجه حرارت بالای تابستان همپوشانی می کنند خطر خشک شدن درختان شمشاد اهمیت بیشتری می یابد (شکل ۹)